Het Bio Psycho Sociaal model

Het BioPsychoSociaal model is hot! Kijk op een website over chronische klachten of de behandeling ervan en je komt wel ergens de term BioPsychoSociaal tegen. Je telt als behandelaar niet meer mee als je hier niets mee doet. Maar hebben we het allemaal wel hetzelfde beeld als we praten over het BioPsychoSociaal model? 

BioPsychoSociaal model

In 1977 schreef George Engel zijn artikel over het BioPsychoSociaal model. Het ging hem er toen vooral om dat mensen meer zijn dan een machientje. Dat psychische factoren en de sociale omgeving bijdragen aan ziekte en gezondheid. George, als internist, gefascineerd door psychosomatiek had zeker ideeën over hoe die interactie dan plaats zou vinden.  Deze visie is tegenwoordig al veel meer gemeengoed. Niemand zal denken dat je na een harttransplantatie fluitend het ziekenhuisbed uit stapt en aan het werk te gaat. Angst, voorzichtigheid en talloze andere emoties beïnvloeden het gedrag en herstelprocessen. En dat geldt ook voor de omgeving van de patiënt. Het idee dat biologische, psychologische en sociale aspecten een rol spelen in ziekte en gezondheid lijkt tegenwoordig breed geaccepteerd.

Hoe dan?

Het probleem ontstaat wanneer je de eenvoudige maar relevante vraag stelt: ‘Hoe dan?’ De betrokkenheid van biologische, psychologische en sociale factoren lijkt logisch, maar wanneer de ‘Hoe dan’ vraag gesteld wordt explodeert het aantal mogelijke relaties en interacties. Dit kan omdat het BioPsychoSociaal model niet echt een werkbaar model is, maar meer een statement. Een uitgangspunt. Een uitnodiging om na te denken over deze interacties. En dat is precies wat er gebeurt:

‘Je rugklachten? Dat is onverwerkte woede’, ‘Natuurlijk heb je een stijve nek: je bent zo hardnekkig in je standpunten’ of: ‘die buikklachten begrijp ik wel: die relatie met je partner ligt zwaar op je maag’. Deze wat banale voorbeelden liggen helaas niet ver van de dagelijkse realiteit. Voor aanhoudende pijnklachten worden in toenemende mate psychologische behandelingen gegeven, waarbij het verwerken van emoties of het aangeven van grenzen bijna direct worden gekoppeld aan de bestaande klachten. Hoewel er onderzoeken zijn die laten zien dat dergelijk methoden de klachten doen afnemen, zijn de resultaten nog steeds beperkt. En het causale verband tussen deze klachten en de mentale componenten is niet of nauwelijks aangetoond.

BioPsychoSociaal als gemeengoed

Desondanks is het BioPsychoSociaal model al gemeengoed geworden. Het gaat al zo ver dat zorgverzekeraars bij een behandeling voor chronische rugklachten vragen waarom er zo weinig psychologen in de behandeling zijn betrokken. En waarom zijn er psychosomatische fysio- en oefentherapeuten? Zouden  BioPsychoSociale interacties niet altijd moeten worden meegenomen in een behandeling? Kan een fysio- of oefentherapeutzijn vak goed uitvoeren zonder de  BioPsychoSociale aspecten mee te nemen in de behandeling?

Wat we ons te weinig realiseren is dat het uitgangspunt van George Engel veel directere gevolgen heeft. We kunnen nadenken over causale verbanden tussen niet verwerkte woede en pijnklachten. Maar de impact van het concept van George Engel ligt véél dichterbij.

Voorbeelden

Je staat er mogelijk niet zo bij stil, maar als behandelaar maak je onderdeel uit van de sociale context van je patiënt. Wie jij bent, hoe je er uit ziet, je stemgeluid, hoe je ruikt, welke kleding je draagt, hoe je woorden gebruikt, hoe je praktijk er uit ziet, enzovoort is van invloed is op hoe de patiënt jouw behandeling ondergaat? Van veel van die interacties zijn zowel de behandelaar als de patiënt zich niet bewust. Maar het speelt wel een rol. Hoe precies, dat weten we gewoon niet.

En een patiënt beïnvloedt jou ook en dat heeft een effect op hoe jij je behandeling uitvoert? Er is een continue wisselwerking tussen jou en je patient die het effect van de behandeling modereert?

Een haal ander voorbeeld: er is een verband tussen gebruik van botox in het gezicht en het veranderen van het ervaren van emoties? Emoties, die vaak aan het psychologische domein worden toegeschreven, worden letterlijk invoelbaar gemaakt via het lichaam, het biologische systeem. Het onderdrukken van de fysieke uiting van de emotie doorbotox verandert dus ook letterlijk de emotionele ervaring. Niet alleen bij de persoon zelf, maar ook bij de sociale omgeving. Heb je je wel eens afgevraagd waarom die mooie dame met dat strakke gezicht emotioneel zo vlak en niet zo aardig overkomt?

BioPsychoSociaal is géén model

Het BioPsychoSociaal model van George Engel is een conceptueel idee en vanuit een wetenschappelijk perspectief eigenlijk nog geen onderbouwde theorie of model. Daar is nog héél veel onderzoek voor nodig. In de tussentijd kunnen we in praktische zin wel onderzoeken wat werkt. En met welke interacties we rekening kunnen houden. Deze interacties liggen vaak al dichter bij ons handelen dan we denken.